Oorsprong

De familienaam 'Van de Kleut' is ontstaan in de tijd van Jan Stevensen. Van 1795 tot 1807 was Jan Stevensen bouwman (boer) op een hoeve in de nabijheid van Barneveld, genaamd 'De Groote Kleut'. Zijn naam komt voor op een lijst met bewoners van deze hoeve, afkomstig uit het gemeentearchief in Barneveld. 

De geslachtsnaam 'Van de Kleut' is definitief aangenomen op 9-10-1812 door zijn zoon, Steven Jansen, die ook bouwman was op 'De Groote Kleut'. De boerderij staat er nog steeds (aan de Kleuterweg). 

De naam van de boerderij is nog terug te vinden op plattegronden van Barneveld en omgeving uit 1866 en uit 1906 (zie hieronder). Langs 'De Groote kleut'  stroomt de Barneveldse Beek (ook wel de Flierbeek genoemd). Naast 'De Groote Kleut' lag nog een andere hoeve, genaamd 'De Kleine Kleut'. Iedereen die Google Earth op zijn PC geïnstalleerd heeft, kan een kijkje nemen door op deze link te klikken.

Plattegrond van de omgeving van Barneveld (uit 1866, 1906 en via Google (2006)). Via de website van de provincie Gelderland is de kaart uit 1906 ook digitaal te bekijken (klik hier en zoek naar de Kleuterweg in Barneveld bij de optie 'Zoek Locatie').

Bij 'Het Meertens Instituut' in Amsterdam, waar onderzoek wordt gedaan naar "factoren die een rol spelen bij het bepalen van sociale identiteiten in de Nederlandse samenleving", is ook de naam 'Van der Kleut' opgenomen in hun databases. Deze naam wordt getypeerd als een zgn. adresnaam, wat betekent dat de oorsprong van de naam duidt op de plaats waar men woonde. Er waren immers in die tijd nog geen huisnummers. Ook wordt de boerderij in Barneveld met name genoemd. Lees het hele verhaal hier.

De boerderij is niet zo lang in het bezit van de familie gebleven. In 1830 is het weer verkocht door Aaltje Woudenberg, de weduwe van Steven (Jansen) van de Kleut, en hun kinderen. 

... schrijft in ...:

"In 1830 verkopen via een openbare veiling Aaltje Woudenberg, wed. van Steven Jansen Kleut en haar kinderen Jan, Hendrik, Gijsbertje - hvr. van Dirk Hofland - Willem, Gerritje - gehuwd met Gerrit Boshuizen - en tenslotte Jannetje van de Kleut hun goedje Groote Kleut aan Coenraad Jan baron van Zuijlen van Nievelt voor f. 1250.

Het goed wordt dan omschreven als een karmansplaats met huis nr. 268 en verder getimmerte en 7.15.44 ha. bouw- driest wei en hooilanden. Belast met f. 0,37½ thins aan de Domeinen en f. 0,27½ thins aan de kerk te Barneveld. (NA Bvld dl. 119 nr. 263/280 20/10/1830)"

Aangezien de naam van de hoeve al bijna een eeuw eerder bestond dan de familienaam, is het aannemelijk dat de familienaam is afgeleid van de naam van de hoeve. De vraag blijft echter bestaan wat een 'kleut' nu eigenlijk is. In de Barneveldse Krant van 26 april 1997 staat in een artikel over de omgeving van Barneveld: "De naam (van de Oude Kleuterweg) komt van boerderij De Kleut, wier naam op haar beurt afgeleid kan zijn van de kloosterhof met gebedsplaatsen, die hier langgeleden tussen Oldenbarneveld en De Kleut was." In hetzelfde artikel staat dat in een landbouwtegelmozaiek aan de keukenwand van de zichzelf gebleven boerderij De Kleut geschreven staat: "De Bouwman wacht van 's Heeren hand, veel milden zegen op het land."

Een andere mogelijkheid wordt gesuggereerd door de opa van Gerrit van de Kleut. Op de Veluwe waren vroeger veel boeren die schapen hielden. Om de schapen bij elkaar te drijven hadden ze speciale schepjes met een steel die precies tot op de grond reikte. Met dit schepje staken ze een kluit uit de grond en wierpen deze naar de schapen die afdwaalden. Dit schepje noemden ze het kluitschepje. De opa van Gerrit had het idee dat 'kleut' een verbastering zou kunnen zijn van 'kluit', en dat de bouwman op 'De Groote Kleut' zeer bedreven was in het maken of gooien van de kluiten. 

Ik heb geïnformeerd naar de betekenis van het woord 'kleut' bij Marcel Vervloet, een zuiderbuur met een website over de herkomst van familienamen. Op zijn website staat onze familienaam tussen vele varianten genoemd (o.a. Cloet (de), Cloodts, Kloote, Kleuts, Cloet, Kluit(s), Van de(n) Cloodt), welke allen een verwijzing kunnen zijn naar het Middelnederlandse woord 'cloot'. Het woord 'cloot' zou kunnen worden vertaald naar het hedendaags als 'klomp', 'kluit', 'klei' of 'turf' (of evt. 'leem'). Marcel vermoedt dan ook dat het een verwijzing is naar de bodemsoort van het boerenland. Mogelijk wijkt (of week) de samenstelling van de bodem op de boerderijen 'De Groote Kleut' en 'De Kleine Kleut' af van die uit de directe omgeving, wat geleid heeft tot deze benaming voor de hoeves. De toevoeging 'Groote' en 'Kleine' kan volgens Marcel Vervloet terug te leiden zijn tot de grootte van de hoeves, of de grootte van de percelen, of mogelijk zelfs tot de grootte van de bewoners. De betekenis van het woord 'kleut' is vermoedelijk terug te vinden in een Middelnederlands woordenboek.

Alternatieve theorieën zijn nog steeds welkom. Ook informatie over de bodemsoort van de omgeving van 'De Groote Kleut' is van harte welkom.

maar ....

Hoewel het bovenstaande verhaal juist is, was de naam Van der Kleut mogelijk toch al eerder in gebruik genomen. In een trouwboek van Axel staat genoemd dat ene Jacobus de Fint op 12-2-1724 in ondertrouw ging met Sara de Raet. Hierbij staat vermeld dat Jacobus de weduwnaar was van Judit van der Kleut. Dit was dus bijna 80 jaar voordat de familienaam 'Van de Kleut' in Barneveld werd geregistreerd. In het begraafboek van Axel staat echter ook dat ene Judit van der Klut (de vrouw van Jacobus Flut) is overleden in Axel op 21-12-1723. Er bestaat dus een redelijke twijfel over de precieze naam van deze vrouw. Gezien de korte tijd tussen het overlijden van Judit en het hertrouwen van Jacobus zal zijn achternaam wel Flut geweest zijn.